Ինչպես գիտենք, վերջին տարիներին հարկայինը գնալով խստացնում և կոշտացնում է իր ստուգումները՝ վերածվելով ավելի շատ տնտեսվարողների դեմ գործող ռեպրեսիվ կառույցի։ Այս անգամ անդրադառնամ հարկայինի ռեպրեսիվ գործունեության մեկ այլ մեթոդիկայի՝ համալիր հարկային ստուգում իրականացնող անձնակազմի գործունեության ընթացքում օրենքների երկակի մեկնաբանման թեմային, որին առնչվում են հիմնականում ստուգումների տակ հայտնված գործարարները։ Այս մասին գրել է «Մանթաշյանց» գործարարների ակումբի համահիմնադիր նախագահ Վահրամ Միրաքյանը:
«ՊԵԿ աշխատակիցները ստուգման ամենասկզբում տնտեսվարող սուբյեկտից պահանջում են հաշվապահական բազա։ Հիմնական դեպքերում դա «Հայկական Ծրագրեր»-ի բազան է։ Սակայն, քանի որ ստուգող տեսուչների մասնագիտական մակարդակը հաճախ շատ ցածր է, բազայից բացի պահանջում են նաև բազայում առկա տեղեկատվության Excel տարբերակները՝ իրենց հարմար ձևաչափերով, տեսքով և արդեն իսկ մշակված։ Այսինքն՝ այն ամենը, ինչ իրենք պետք է կարողանային ՀԾ բազայից արտածել և օգտագործել ստուգման ժամանակ, թողնում են տնտեսվարողի վրա՝ ծախսելով նրա ամենաթանկ ռեսուրսը՝ ժամանակը, և աշխատացնելով իրենց փոխարեն։
Այստեղ էլ ՊԵԿ տեսուչները հիմնվում են հարկային օրենսգրքի լղոզված ձևակերպման վրա, ըստ որի՝ իրավունք ունեն պահանջելու այն ամենը, ինչը անմիջականորեն առնչվում է ստուգման նպատակներին ու հարցերին։ Արդյունքում տնտեսվարողներին սպառնում են տուգանքներով և առգրավումներով, չնայած որ օրենքում ոչ մի տեղ նշված չէ, թե տնտեսվարողը պետք է վերլուծություններ կատարի տեսուչի փոխարեն։
Տեսուչները հաշվի չեն առնում, որ մեկ այլ օրենքով, որը ուղիղ կապված է վարչարարության հետ, գոյություն ունի ձևական պահանջները չարաշահելու արգելք։ Ըստ դրա՝ նրանց արգելվում է միայն ձևական պահանջների պահպանման նպատակով անձանց ծանրաբեռնել պարտականություններով կամ մերժել նրանց որևէ իրավունք տրամադրելը, եթե նրանց վրա դրված պարտականությունները բովանդակային առումով արդեն կատարված են։ Այսինքն՝ երբ տնտեսվարողը տրամադրում է ՀԾ բազան, մնացած ամեն ինչ արդեն դառնում է ձևական պահանջ, քանի որ այդ տվյալները ՀԾ-ում առկա են։
Բացի դրանից, լինում են դեպքեր, երբ համալիր հարկային ստուգման ընթացքում տնտեսվարողը հայտնաբերում է վրիպակ, որի արդյունքում նախկինում ավել հարկ է հաշվարկել և պատրաստվում է ներկայացնել ճշտված հաշվարկեր, որով հարկը նվազելու է։ Սա ստուգում իրականացնող ստորաբաժանման համար դառնում է առանձին պատմություն, և նրանք ամեն ինչ անում են, որ այդ ճշտումը չներկայացվի։ Սպառնում են գործը քննչական ուղարկելով, ստուգումը կասեցնելով, չփակելով և այլ նմանատիպ քայլերով։ Սակայն օրենքով համալիր հարկային ստուգումը նախատեսված է հաշվարկների և հաշվետվությունների ճշգրտության ապահովման համար, և կարևոր չէ՝ դրա արդյունքում հարկը ավելանում է, թե պակասում։
Ստուգողները ստուգման են գնում չպատրաստված՝ առանց ուսումնասիրելու, թե ուր են գնում, ինչ ոլորտ են ստուգելու, օրենսգրքի որ մասը կամ հոդվածն է տարածվում և որը չի տարածվում տվյալ դեպքի վրա։ Բայց դրա փոխարեն տեսուչները գնում են ստուգումների մեծ ինքնավստահությամբ՝ կարծելով, թե հանցագործի մոտ են գնացել, և պատրաստակամությամբ կիրառելու օրենքը ըստ իրենց կամայականությունների։ Արդյունքում տնտեսվարողը մի կողմից տուգանվում է և դիտարկվում որպես հանցագործ, մյուս կողմից՝ ստիպված է իր ժամանակի հաշվին բացատրել ու «սովորեցնել» հարկային տեսուչներին։
Ստուգումների ու ստուգումների ընթացքում ՊԵԿ-ի կողմից խախտումների թեման մեծ է, հետագայում էլի կշարունակեմ այս թեմայով գրառումները»,- գրել է նա:
