«Երկրում կա սոցիալական լուրջ դժգոհությունների ալիք, և այն պահանջում է համարժեք արձագանք». Գագիկ Ծառուկյան

Այո՛, երկրում կա սոցիալական լուրջ դժգոհությունների ալիք, և այն պահանջում է համարժեք արձագանք։ Եթե չլինի համարժեք արձագանք, պրոցեսը կարող է տանել ներքին լուրջ անկայունության, ասել է Գագիկ Ծառուկյանը՝ պատասխանելով Hayastan.news-ի հարցերին՝ քաղաքացիներին մտահոգող խնդրիների ու սոցիալական բողոքի ակցիաների մասին:

– Պարոն Ծառուկյան, վերջին շրջանում Երևանում ամեն օր տեղի են ունենում սոցիալական տարբեր բողոքի ակցիաներ՝ տրանսպորտի, հարկերի շուրջ, և այլն։ Ինչի՞ մասին է սա խոսում, և ո՞ւր կարող է տանել այս ընթացքը։

– Նախ մի ճշգրտում. բողոքի ակցիաները միայն Երևանում չեն, դրանք Հայաստանի տարբեր անկյուններում են։ Եվ խնդիրներն էլ միայն Երևանի սահմաններում չեն։ Դրանք վերաբերում են նաև 4 անգամ թանկացող գույքահարկին, աղբահանության վճարների էական բարձրացմանը, մարզերում կենդանիների մորթի և մսի վաճառքի գործընթացին, և ընդհանրապես պետական և տեղական ինքնակառավարման մարմինների՝ մեր քաղաքացիների նկատմամբ վերաբերմունքին: Այո՛, երկրում կա սոցիալական լուրջ դժգոհությունների ալիք, և այն պահանջում է համարժեք արձագանք։ Եթե չլինի համարժեք արձագանք, պրոցեսը կարող է տանել ներքին լուրջ անկայունության։ Մարդկանց ձայնը պետք է լսել։

– Բարձրացվող խնդիրների, հարցադրումների շուրջ հնչում են տարբեր գնահատականներ, երբեմն՝ իրարամերժ. իշխանությունն այլ բան է ասում, ընդդիմությունն՝ այլ, բողոքողներն՝ այլ։ Ինչպե՞ս հասկանալ, թե որտեղ է ճշմարտությունը։

-Գիտեք, ես խնդիրներին տեղյակ եմ ոչ թե նախարարների, պաշտոնյաների, ամեն տեսակ պատգամավորների հայտարարություններից, այլ՝ սովորական մարդկանցից։ Ես, ի տարբերություն շատ շատերի, ամեն օր շփման մեջ եմ մարդկանց հետ՝ սովորական, աշխատող, դժվարություններ տեսնող, արդար քրտինքով տուն պահող մարդկանց հետ։ Եվ շատ լավ գիտեմ իրականությունը։ Ու հիմա էլ պատրաստ եմ պարզ խոսելու մեր ժողովրդի հետ, հասարակության տարբեր շերտերի հետ։

Սկսենք տրանսպորտից։ Ակնհայտ է, որ «ՄԱՆ» ավտոբուսն ավելի լավ է, քան գազելը, համեմատելու բան չկա։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ են մարդիկ դժգոհում։ Արդյոք խնդիրը 50 դրամ թանկանա՞լն է, թե՞ այն, որ մարդկանց չի առաջարկվում տրանսպորտային համակարգի պարզ, հասկանալի զարգացման ծրագիր։ Եթե, պայմանական ասած՝ X տեղանոց «ՄԱՆ»-ում նստում է 2X մարդ, այն դառնում է նույն «գազելը՝» իրար շալակ բարձրացած, իրար վրա հազալով, փռշտալով, հրմշտելով և այլն։ Հետո, փոփոխությունների ընդունումից առաջ դրանք պետք է քննարկվեն մասնագիտական խմբերի, հանրության հետ։ Հանրային քննարկումներ այս հարցերով կա´մ չեն եղել, կա´մ դրանք ձևական բնույթ են կրել, այլապես հանրությունը չէր բողոքի: Մեր համաքաղաքացիներին պարզ և թափանցիկ ձևով չեն ներկայացրել տրանսպորտի ծառայության ինքնարժեքը, ծախսերը, նոր գնի պայմաններում սպասվող շահույթի չափը: Չեմ հասկանում, ինչ-որ գաղտնի բա՞ն կա այդտեղ: Բոլոր ծառայությունների արժեքը պետք է ձևավորվի գին-որակ բանաձևով: Հիմա ժողովրդին չեն կարողանում ներկայացնել նույնիսկ այդ ծառայության որակը , որովհետև տրանսպորտի որակը միայն ավտոբուսը չէ, որը կարող է տարբեր ժամերի լիքը լինել, այն նաև տրանսպորտի կանգառների կահավորումն է, ավտոբուսների երթուղային ժամանակացույցի ճշգրտությունը և այլն:

Որքա՞ն է կազմում 150 դրամի պայմաններում շահույթը: Քանի դեռ չկան այս հարցերի պատասխանները, ժողովուրդը բողոքելու է: Մեկն ասում է՝ այսքան է ինքնարժեքը, մյուսը՝ 4-5 անգամ շատ։ 10 անգամ գին փոխվեց, մարդկանց մոտ կասկածներ են առաջանում։ Պետք է կասեցնել այս պրոցեսը, թափանցիկ հաշվարկներ անել, մասնագետների հետ քննարկել հարցերը, նայել այլ երկրների փորձը, մարդկանց ներկայացնել ճիշտ պատկերը։ Հակառակ դեպքում մենք այսպես լրացուցիչ բարդացնում ենք մեր քաղաքացիների կյանքը։ Ի վերջո, չմոռանանք, որ խոսքը հանրային տրանսպորտի մասին է, և ուրեմն պարտադիր չէ, որ շահույթ հետապնդի, այն մարդկանց կյանքը հեշտացնելու համար է, ոչ թե՝ բիզնես աշխատեցնելու։ Շատ երկրներում այն նույնիսկ անվճար է։ Տեսեք, այլ ծառայությունների թանկացման, այլ հարկերի, տուրքերի բարձրացման հաշվին լրացուցիչ մեծ գումարներ եմ մտնում բյուջե, ուրեմն կարելի է գուցե դրանց հաշվին փոխհատուցել հանրային տրանսպորտի գները և այն չթողնել հասարակ մարդու վրա։ Եթե այդպես մտածենք, բոլորովին կփոխվի մոտեցումը, իրավիճակին համարժեք, ճիշտ լուծումներ գտնվեն։

Մյուս խնդիրը նոտարներին, փաստաբաններին, հաշվապահներին և այլոց ընդհանուր հարկման դաշտ բերելն է։ Որտեղի՞ց այդ մարդիկ պետք է վճարեն բարձրացած հարկերը. իհարկե, պետք է բարձրացնեն իրենց ծառայությունների գները։ Փողի ուրիշ աղբյուր չկա։ Փողի միակ աղբյուրը սովորական մարդն է։ Նա հիմա ավելի թանկ է վճարելու։ Եթե մարդը գործարք է անում, պետք է գնա նոտար, այլընտրանք չկա։ Ստացվում է, որ այդպիսով ուղղակիորեն բարձրացնում են նոտարական ծառայությունների գները։ Հետո ասում են՝ ինչո՞ւ են մարդիկ դժգոհում։ Բա ի՞նչ անեն, ուրախանա՞ն, որ սրանից հետո ավելի թանկ են վճարելու՝ նույն ծառայության դիմաց։ Նույնը՝ փաստաբանների հարցում. մարդիկ չենք կարողանալու վճարել իրենց պաշտպանության համար։ Հիմա հազիվ են վճարում, հիմա շատերը չեն կարողանում փաստաբան վարձել ու իրենց իրավունքները պաշտպանել։ Բա երբ գները թանկանան, ի՞նչ են անելու։ Փաստաբանները զրկվում են նաև անվճար պաշտպանելու հնարավորությունից. մարդն իր բարեկամին, ընկերոջը, նեղ օրում հայտնված իրեն օգնության դիմած որևէ մեկին չի կարողանալու օգնել։ Ո՞նց կարող է նման բան լինել։

Հաջորդ խնդիրը վերաբերում է շրջհարկի բարձրացմանը։ Կան բիզնեսի ոլորտներ, որոնք պարզապես չենք կարողանալու աշխատել։ Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ մարդիկ համատարած փակելու են բիզնեսները, մնան անգործ։ Մենք սա՞ ենք ուզում։ Սա ուզել-չուզելով չէ, սա բիզնես է՝ հիմնված բիզնեսի օրենքների ու պարզ հաշվարկների վրա։

Ես այդ մարդկանց հետ շփվում եմ ամեն օր, մանրամասն գիտեմ նրանց բիզնեսի հնարավորությունները, նրանց խնդիրները, դարդ ու ցավը. ձեզ ասում եմ՝ կկանգնի բիզնեսը, մարդիկ չեն կարողանալու աշխատել, հարկ մուծել, տուն պահել։

Առաջարկում եմ ուշադրություն դարձնենք նաև այն հանգամանքին, որ բողոքում են ոչ միայն մի կերպ օրվա հաց վաստակողները, այլև՝ բարձր աշխատավարձ ստացողները։ Սա նշանակում է, որ ընդհանուր սոցիալ-տնտեսական միջավայրն է վատացել, ուրեմն՝ շատ խորքային անկում է գնացել։ Սրան պետք է շատ լուրջ վերաբերվել։
Այս ֆոնին շուտով սպասվում է գույքահարկի բարձրացման վերջին փուլը, որը հարվածելու է բոլորին։ Նման պայմաններում, երբ առկա են սոցիալական լուրջ խնդիրներ, հարկային բեռի բարձրացում, լուրջ թանկացումներ, սա լրացուցիչ ծանր հարված է լինելու շատերի համար։ Ի դեպ, սա բերելու է ոչ միայն սոցիալական դժվարությունների, այլև անշարժ գույքի ու վարձակալության շուկայում ցնցումների ու փոփոխությունների, ու շատ դժվար է կանխատեսել սրա հետևանքները։ Ես կառաջարկեի հետևյալը. այնքան, որքան բարձրացել է գույքահարկը մինչև հիմա, պահել այդ թիվը, իսկ բարձրացման վերջին փուլը, որը լուրջ դժվարություններ է ստեղծելու մարդկանց համար, հետաձգել, սառեցնել գոնե 3-5 տարով, մինչև ընդհանուր սոցիալական ֆոնը երկրում կայունանա, մարդիկ կարողանան ընտելանալ նոր կարգավորումներին, հաշվարկեն իրենց ծախսերը, եկամուտները, թե չէ այս ցայտնոտը լավ բանի չի բերի։

Մի առանձին պատմություն է ֆիզիկական անձանց համընդհանուր հայտարարագրումը։ Հավատացնում եմ ձեզ, մարդկանց 90 տոկոսը տեղյակ չէ դրանից. ո՞նց են լրացնելու, ի՞նչ են լրացնելու։ Էդ օրենքներ գրողները պատկերացում ունե՞ն ինչ բան է աշխատող, դժվարությամբ տուն պահող մարդու կյանքը։ Գյուղերում եղած կա՞ն։ Էդ ո՞ւր է եկամուտ, որ մի հատ էլ հայտարարագիր ներկայացնեն։

Էն փաստը, որ բոլոր փոփոխությունների ժամկետները, պայմանները անընդհատ փոխվում են, խոսում է այն բանի մասին, որ դրանք թերի են, լավ հաշվարկված չեն։

– Դուք ասացիք, որ երկրում առկա է սոցիալական լուրջ դժգոհությունների ալիք, և այն պահանջում է համարժեք արձագանք։ Ի՞նչ ասել է «համարժեք առաջարկ», ի՞նչ եք առաջարկում Դուք։

-Ես էլ հարց ունեմ, արդյոք շրջհարկը կրկնապատկող կառույցների ղեկավարները հաշվարկե՞լ են, թե քանի՞ բիզնես կարող է փակվել, քանի՞ աշխատատեղ կփակվի և քանի՞ ընտանիք կարող է արտագաղթել: Ի՞նչ է դժվար է այդ հաշվարկ-կանխատեսումն անել: Փոքր ձեռնարկությունների բողոքն ամենևին անսպասելի չէ, մարդիկ պայքարում են իրենց գոյատևման համար, սա սոցիալական հարց է :

Տեսեք. խնդիր են դնում, որ փոքր և միջին բիզնեսի ձեռք բերած ապրանքների և ծառայությունների ամբողջ ծավալը փաստաթղթավորվի։ Սա գործնականում հնարավոր չէ, և դա բոլորը գիտեն: Սակայն հենց դրանից է կախված շրջհարկի տոկոսի չափը։ Պետք է գտնել ձև՝ չնեղելու փոքր ու միջին բիզնեսին, ոչ թե ծանրաբեռնել նրանց այնքան, որ շնչել չկարողանան։

Կյանքը ցույց է տալիս, որ փոփոխությունները լավ հաշվարկված չեն, ունեն մշակման, ավելի խորքային ուսումնասիրության կարիք։ Հետևաբար, կարծում եմ, դրանք պետք է ժամանակավորապես սառեցնել, խոսել մասնագետների հետ, շահառուների հետ։ Չի կարելի անունը դնել «բարեփոխում», երբ այդ ոլորտի բոլոր շահառուները տուժում են։ Այդպիսի բարեփոխում չի լինում։ Այսպես լարվածությունը չի հանգստանալու։ Ցանկացած իշխանություն նման փոփոխությունների գնալուց առաջ պետք է խոսի այդ ոլորտի ներկայացուցիչների հետ։ Ուժային մեթոդներով, առանց քննարկումների, «եկանք-մենք մերոնցով քվեարկեցինք» տարբերակը չի աշխատում։

Զուտ՝ մարդկայնորեն, ես կարող եմ առաջարկել. ավելի լավ է խոշոր բիզնեսին ավելի նեղել, ավելի շատ հարկել, բայց հանգիստ թողնել շրջհարկով աշխատող մարդկանց։ Խոշորները 2-3 հազարն են, փոքր և միջինները՝ 60-70 հազար տնտեսվարող։ Ինչո՞ւ տարիներ առաջ կիրառվեց շրջանառության հարկը: Պատասխանը միակն էր՝ խթանելու համար փոքր և միջին բիզնեսը: Հիմա, եթե մենք ուզում եք հրաժարվել նրանց խրախուսելու մտքից, պետք է այդպես էլ ասենք:

Ժողովրդի և բիզնեսի հետ չի կարելի փորձարկումներ անել։ Փոքր, միջին բիզնեսը պետության կարևոր հենասյուններն են։ Բիզնեսի այդ շերտը եթե քանդվեց, դրա հետևանքները լինելու են աղետալի։