Ժամանակն է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության գան խաղաղության պայմանագրի շուրջ. Ջեյմս Օ’Բրայեն

Նոր պահանջներ դնելու, հավելյալ բանակցություններ անցկացնելու գործելաոճը պետք է դադարեցվի, «Ազատության»-ը տված բացառիկ հարցազրույցում ասել է ԱՄՆ փոխպետքարտուղար Ջեյմս Օ’Բրայենը, ընդգծելով՝ ժամանակն է, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը համաձայնության գան խաղաղության պայմանագրի շուրջ։

«Ինչո՞ւ է ժամանակը: Մեր կարծիքով՝ սերնդի կամ գուցե մի քանի սերնդի ընթացքում մեկ անգամ լինող հնարավորություն կա Կենտրոնական Ասիայից դեպի Միջերկրական ծով առևտրային երթուղի կառուցելու համար: Դա կարող է լինել միայն այն դեպքում, եթե խաղաղություն լինի Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև։ Եվ դա կբացի ոչ միայն հիմնական առևտուրը, այլև նոր արդյունաբերությունները այդ երթուղու ողջ երկայնքով», — ասել է նա։

Միացյալ Նահանգների փոխպետքարտուղարը շարունակել է.«Դա կարող է տեղի ունենալ հիմա: Մի քանի տարի անց կարող է այլևս այդքան կարևոր չլինել: Մի քանի տարի առաջ դա հնարավոր չէր: Ես նաև կարծում եմ, որ այժմ հիանալի պահ է, քանի որ այդ երթուղու երկայնքով ընկած երկրները ցանկանում են կրճատել ռուսական ազդեցությունը: Եվ ժողովրդավարական հանձնառությունը, որը մենք տեսնում ենք Հայաստանում, բարեփոխումները, որոնց հայ ժողովուրդը կրկին ու կրկին աջակցել է 2018 թվականից ի վեր, նշանակում են, որ Հայաստանը գտնվում է մի փուլում, երբ կարող է նման որոշում կայացնել»:

Հարցին՝ եթե դեռ սատարման կարիք կա, կարելի՞ է եզրակացնել, որ Բաքուն մինչ այժմ տատանվում է համաձայնելու հարցում, փոխպետքարտուղարն արձագանքել է՝ իր կարծիքով՝ երկու կողմն էլ հավատարիմ են խաղաղությանը, և Նահանգներում ակնկալում են, որ առաջիկա շաբաթների կամ ամիսների ընթացքում նրանք կարող են համաձայնության հասնել։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ է Բաքուն նորանոր պահանջներ դնում, Ջեյմս Օ’Բրայենն ասել է.«Կարծում եմ, որ մենք իրապես երկու կողմից էլ տեսնում ենք կոշտ սակարկություններ և նաև հետաքրքիր մարտավարական հնարքների մի շարք՝ համաձայնության հասնելու ուղիների շուրջ: Սահմանազատման վերաբերյալ այս վերջին պայմանավորվածությունը որոշակի առևտուր էր. Հայաստանը գիտեր, որ պետք է հրաժարվի դրանցից, Ադրբեջանն էլ համաձայնեց սահմանազատման մի գծի, որը նրանք գիտեին, որ Հայաստանը կընդունի` Ալմա-Աթայի հռչակագիրը: Ուստի, յուրաքանչյուր կողմ գնաց փոխզիջման: Կարծում եմ, որ այս՝ նոր պահանջներ դնելու, ապա հավելյալ բանակցություններ անցկացնելու գործելաոճը ինչ-որ պահի պետք է դադարեցվի։ Ըստ իս՝ հաջող համաձայնագրի մոտավոր ուրվագիծն արդեն գիտենք: Եվ, հիմա, իսկապես, խնդիրն այն է, որ կողմերը ընդունեն՝ ժամանակն է համաձայնության գալ»։

Բանակցությունների ընթացքում, հատկապես սկզբնական փուլում, Հայաստանի վարչապետը հայտարարում էր, թե ձեռք բերված պայմանավորվածությունների համար պետք է միջազգային երաշխիքներ լինեն։ Հարցին՝ եթե կողմերը պայմանավորվեն, ԱՄՆ-ը կհամաձայնի՞ դառնալ այդ պայմանավորվածությունների երաշխավորը, փոխպետքարտուղարն արձագանքել է՝ կողմերից որևէ մեկն իրենց այդ հարցով չի դիմել։

«Թե կոնկրետ ինչ դեր մենք կարող ենք ունենալ կամ չունենալ, իրականում պետք է որոշեն երկու կողմերը: Մենք չենք հավակնում տարածաշրջանում լինել գերտերություն կամ միջամտող։ Մենք այստեղ ենք՝ աջակցելու տարածաշրջանի ժողովուրդների օրինական ցանկությանը՝ կնքել խաղաղության համաձայնագիր, որը տևական կլինի: Այս պահին կողմերը բավականին լավ են խոսում ուղիղ՝ միմյանց հետ», — ասել է նա:

Երևան ժամանելուց ամիսներ առաջ՝ անցած նոյեմբերին, փոխպետքարտուղարը Կոնգրեսում պնդել էր, թե Միացյալ Նահանգների հարաբերությունները Ադրբեջանի հետ նորմալ չեն լինի, եթե Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև խաղաղության պայմանագիր չստորագրվի։ Նաև՝ ընդգծել, թե Ադրբեջանը պետք է երաշխավորի Լեռնային Ղարաբաղի հայերի վերադարձն ու իրավունքները, չբացառելով, որ հակառակ դեպքում նախագահ Ալիևի նկատմամբ պատժամիջոցներ կարող են կիրառվել։ Մինչ օրս Վաշինգտոնի առաջ քաշած այս պահանջներից որևէ մեկը չի իրագործվել։

Հարցին առ այն, թե արդյոք Ալիևի դեմ պատժամիջոցները մնո՞ւմ են սեղանին, Ջեյմս Օ’Բրայենն ասել է. «Մենք նշել ենք, որ անկախ քննություն ենք անցկացնելու սեպտեմբերին տեղի ունեցածի, նաև դրանից հետո շարունակվող հարաբերությունների շուրջ, և հիմա զբաղված ենք դրանով։ Պատասխանատու միջազգային կազմակերպությունները մուտք ունեն այդ վայրեր և կարող են մեզ անհրաժեշտ տեղեկատվություն տրամադրել»:

Մինչ այդ՝ անկախ քննության ավարտը, ըստ Օ’Բրայանի, Վաշինգտոնում չունեն հստակ գնահատական՝ Լեռնային Ղարաբաղում տեղի ունեցածը գա՞ղթ էր, թե՞ էթնիկ զտում: Հարցին՝ համաձա՞յն է Վաշինգտոնը Ալիևի գնահատականին, որ ղարաբաղյան հակամարտությունն այլևս լուծված է, և անհրաժեշտ է հիմա լուծարել Մինսկի խումբը, փոխպետքարտուղարը արձագանքեց՝ դա մի հարց է, որի պատասխանը կողմերը պիտի տան։